MADDE BAĞIMLILIĞIYLA MÜCADELE TARİHİMİZE AİT İLK TEŞKİLÂT “Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti”

MADDE BAĞIMLILIĞIYLA MÜCADELE TARİHİMİZE AİT İLK TEŞKİLÂT

“Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti”

Cem KARAKILIÇ

Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Doktora Öğrencisi,

 cemkarakilic@hotmail.com

AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ

Sayı: 29 Mart – Nisan 2012

Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi

ISSN:1694-528X İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası

Kırgız – Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat – KIRGIZİSTAN

http://www.akademikbakis.org

ÖZET

Muhtelif milletler tarafından çok eski zamanlardan beri kullanılmakta olan alkol, tarih

boyunca bir afet ve musibet sebebi olmuştur. Bu musibetle mücadele etmek için hemen her

millette birçok kişi, bilhassa devlet adamları büyük bir gayret sarf etmiş, kanunlar

neşrederek, kitaplar yazarak, hükûmet memurları tarafından takibatta bulunularak, bu zararlı

alışkanlık engellenmeye çalışılmıştır.

Bu makale 1909 yılında kurulan ve madde bağımlılığıyla mücadele tarihimize ait ilk

teşkilat olan “Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti” ile cemiyetin zararlı

alışkanlıklarla mücadele yöntemlerini ortaya koymaya çalışmaktadır. Bu çalışma aynı

zamanda madde bağımlılığıyla mücadele tarihimize ait ilk teşkilatın bilinenin aksine “Hilal_ı

Ahdar” olmadığı, “Hilal- Ahdar”dan 11 yıl önce (1909) bir grup gayretkeş vatandaş

tarafından kurulan “Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti” nin bu sahada

gerçekleştirilmiş olan ilk teşebbüs olduğunu ispatlamaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Madde Bağımlılığı, Alkol, Alkolle Mücadele, Osmanlı Devleti.

THE FIRST ORGANIZATION OF OUR HISTORY OF FIGHTING AGAINST

SUBSTANCE ADDICTION

“Karadeniz Ereğlisi Ottoman Organization of Enemies of Alcohol”

ABSTRACT

Having been used by various peoples from the ancient times on, alcohol has always

been a cause for a disaster or a trouble. In order to fight against this trouble a lot of people

almost in every society, in particular statesmen have paid more effort, enacted laws, written

books, and officials have practiced them and tried to prevent this harmful habit.

The current study was conducted to set forth “Karadeniz Ereğlisi Ottoman

Organization of Enemies of Alcohol”, which as the founded in 1909 and the first to deal with

substance addiction in our history and the methods of dealing with the harmful habits by the

organization. The purpose of the study was also to try to prove that the first organization in

Our history to deal with substance addiction was not, unlike what is commonly known, “Hilalı Ahdar” but the first attempt achieved by “Karadeniz Ereğlisi Ottoman Organization of

Enemies of Alcohol” that was founded by a group of devoted citizens 11 years before “Hilal-ı

Ahdar” (1909) in this field.

Keywords: Substance Addiction, Alcohol, Fight against Alcohol, Ottoman State

 GİRİŞ:

İnsanoğlunun doğanın nimetlerinden yararlanmayı öğrendiği andan itibaren muhtelif

maddelerden yararlanarak üretmeye çalıştığı alkollü içecekler, tarih boyunca içenler için

zehirleyici bir belâ, içenin ailesi ve yakın çevresi için bir felâket, cemiyet-i beşeriyye için ise;

bir afet ve musîbet sebebi olmuştur (Beylerbeyli İbrahim, 1325: 231-232).

Kurun-u ûladan (ilk çağdan) beri Mısırlılardan Yunanlılara; Romalılardan Türklere

kadar sâir toplumlar tarafından kullanılan alkollü içecekler zamanla bazı milletler için millî

bir sembol, bazıları için ise kutsal bir anlamı ifade eder hâle gelmiştir. Ruslar ‘votkayı’,

Almanlar ‘birayı’, Türkler ise ‘kısrak sütünden yapılan kımızı’ millîleştirirken, Hıristiyanlar

şarapla kutsanmayı dinî bir vecibe olarak telakkî etmişlerdir.

Müskiratın (Alkollü içeceklerin) bugün milletler tarafından ve çok eski zamanlardan

beri kullanılmakta olduğu bilinmekle beraber müskiratla mücadele tarihinin de bir hayli eski

olduğu aşikardır. Hemen her millette birçok kişi, bilhassa devlet adamları içki ile mücadele

etmiş, kanunlar neşrederek, kitaplar yazarak, hükûmet memurları tarafından takibatta

bulunularak, bu zararlı alışkanlık engellenmeye çalışılmıştır. İçkiyi men hususunda gayret

gösterenlerin kaffesini ise hiç şüphesiz Müslüman toplumlar oluşturmuştur (Karabekir, 1951:

1-3).

Hz. Muhammet, gelişinin gerçek nedenini övgü değer, güzel huyların öğretilmesi,

üretilmesi, geliştirilmesi ve yerleştirilmesi olduğunu bildiğinden düzeni bozan, dostlukları

yıkıp adaveti alevlendiren, insanoğlunu Allahın yolunda yürümekten alıkoyan ve kulların

arınma ve yücelme aracı olan ibadetten uzaklaştıran müskirata karşı savaş açarak

Müslümanları yavaş yavaş içkiden uzaklaştırma yolunu seçmiştir. Nihayet alkollü içeceklerin

haram olduğuna dair inen müteaddit âyetlerle birlikte müskirat kat’i olarak yasaklanmış, Hz.

Muhammet de birçok hadis-i şerîfinde içkiyi lanetleyerek mü’mînlere haram kılındığını

defaâtla vurgulamıştır (Atabek, 1982: 224-227). Ancak İslamiyet’in ilk devirlerinden itibaren,

birkaç yüz sene İslam dinini emirlerine riayet ederek müskirat denilen musîbetin şerrinden,

mazarratından kurtulan Müslümanlar sonraki yüzyıllarda işret ile tekrar haşır neşir olmaya

başlamış böylece bu eski hastalık yeniden Müslümanlar arasında icrayı habasete başlamıştır

(Bilgisel, 1974: 6).

Osmanlı Devleti zamanında ise alkollü içeceklerin seyri inişli çıkışlı bir durum arz

etmiştir. Padişahların kişisel yaşamlarının etkisiyle kimi zaman yasaklanan içki kimi zaman

da görmezden gelinerek serbest bırakılmıştır. Kanunî Sultan Süleyman, III. Murat, III.

Mehmet, IV. Murat ve III. Selim gibi padişahlar zamanında alkollü içecekler kat’i surette

yasaklanırken; II. Selim, III. Ahmet, Abdülmecid ve V. Murat’ın devri saltanatında içki

kullanımı artmıştır (Yalçın, 2007: 8). Bugün tarihi, bir kavga ve hesaplaşma aracı olarak

gören bazı kişilerce padişahların bir kısmının sarhoşluk derecesinde alkol kullandığı iddia

edilse de hakikatte İslam’a gönül vermiş, canını, malını ve mesâîsini bu uğurda harcamış

Osmanlı yöneticileri dinî inançları gereği haram olan içkiyle mücadeleyi kendileri için daima

bir vazife olarak görmüş ve bu mücadeleyi asırlar boyunca biteviye devam ettirmiştir

(Ayvazoğlu, 2007: 14).

İçkiyle mücadele hususunda devlet adamlarının pişdarlığında (liderliğinde) yapılan

mücadeleler Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla birlikte de devam etmiş, Trabzon

Mebusu Ali Şükrü Bey1 tarafından yapılan ilk yasa teklifinde dinimizce tahrim edilmiş olan

sarhoş edici içkilerin halkımız arasındaki kullanımının yaygınlaşmasından dolayı fenalıkların

arttığı gerekçe gösterilip müskiratın yasaklanması istenmiştir (Hacıfettahoğlu, 2003: 81-87).

Meclisin muhafazakâr kesimi arasında büyük bir taraftar toplayan bu fikir 15 Eylül 1920 tarih

ve 22 sayılı yasa ile “Men-i Müskirat Kanunu” olarak kabul edilmiştir (Sülker, 1985: 151-

155) Bu kanunla birlikte Osmanlı sınırları içerisinde her nevî müskiratın imâl, ithâl, füruht

(satış) ve istimali (kullanımı) yasaklanmış, müskirat imâl, ithâl ve füruht edenlerin çeşitli para

cezalarına mahkum edileceği ısrarla vurgulanmıştır. Sonraki yıllar ise içkinin seyri yine

hükûmet politikalarına bağlı olarak inişli çıkışlı bir durum arz etmiştir (Gençosman, 1981: 27-

28).

Osmanlı Devleti ve Millî mücadele safhasında devlet adamlarının nezdinde girişilen

bu mücadeleler 5 Mart 1920 ile birlikte bir halk hareketine tahvil etmiş, bugüne kadar devlet

adamlarının gayretleriyle gerçekleştirilen faaliyetler yerini öncülüğünü vatandaşların yaptığı

bir sivil toplum hareketine bırakmıştır. Millî mücadele yıllarında milletin istiklâl mücadelesi

için gösterdiği azim ve kararlılığı yok etmek isteyen işgal kuvvetleri-bilhassa İngilizler- Türk

gençlerini içki vasıtasıyla gaflet ve betaete sevk etmek için birtakım teşebbüslere

başvurmuşlardır. İngilizlerin gemilerle getirdiği içki ve uyuşturucuları Anadolu halkına tevzi

etmeye çalışması, “Fahrettin Kerim Gökay, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Hamdullah Suphi

Tanrıöver, Velid Ebuzziya ve Eşref Edip” gibi bir avuç Türk münevverini Hilâl-i Ahdar

(Yeşil Ay) adında bir cemiyet tesis etmeye sevk etmiştir (Çayır, 2007: 9). Böylece madde

bağımlılığıyla mücadele tarihimizin ilk halk hareketi bir çatı altında toplanmış, bu kutsal

vazifeyi ve bu büyük misyonu omuzları altına alarak çalışmalarına başlamıştır.

Yukarıda kısaca özetlemeye çalıştığımız bu bilgilere rağmen arşivlerde yaptığımız

çalışmalar esnasında karşımıza çıkan yeni belgeler madde bağımlılığıyla mücadele tarihimizin

evveliyatı hususunda ilginç bilgiler ihtiva etmektedir. Nitekim makalemizin müteaddit

satırlarında madde bağımlılığıyla mücadele hususunda öncülüğü devamlı surette devlet

adamlarının yaptığı, halkın ise; ilk kez Hiâl-i Ahdar ile birlikte bu mücadeleye iştirâk ettiğini

vurgulamıştık. Oysa Sırat-ı Müstakîm Dergisi’nin2 Haziran 1910 yılına ait nüshasında derc

edilen bir nizam-nâme madde bağımlılığıyla mücadele mefhumunun evveliyatı ve pişdarları

hakkında var olan bilgilerin eksik olduğunu ortaya koymaktadır.

Söz konusu nizam-nâme “Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti”

adıyla II. Meşrutiyetin başlarında (1909) Ereğli’de tesis edilen bir cemiyete aittir. Bu teşkilât

Tunalı Hilmi Bey’in3 bir konferans vasıtasıyla Ereğli’de olduğu günlerde yine onun destek ve

teşvikiyle kurulmuş, ilk toplantısını ise 8 Aralık 1909 tarihinde yapmıştır. İkisi Hıristiyan,

beşi hiç içki kullanmamış olan toplam 69 kişilik bir heyetle çalışmalarına başlayan cemiyet,

teşkilata ait nizam-nâmeyi Haziran 1910 tarihinde Sırat-ı Müstakîm Dergisi’nde neşrederek,

kuruluş saiki ve felsefesini kamuoyuna duyurmaya çalışmıştır. Nizam-nâmenin 7. maddesinde

cemiyetin hükûmet ve kanunlar tarafından tanındığı bildirilmekle beraber belgenin resmî

makamlardaki tekemmülü hakkında herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. Buna rağmen

cemiyetin kuruluş tarihiyle nizam-nâmenin yayımlandığı tarih arasındaki altı aylık fark,

cemiyetin amelî sahada herhangi bir varlık göstermese de nazarî sahada var olduğunu

düşündürmektedir.

Hilâl-i Ahdar’dan on bir yıl önce tesis edilmesi hasebiyle madde bağımlılığıyla

mücadeleyi hedef ittihaz eden ilk teşkilat olan “Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları

Cemiyeti” sadece zamanlama açısından değil, kuruluş fikri ve felsefesi açısından da

kendisinden önceki teşebbüsler arasında müstesnâ bir yere sahip olmuştur. Zararlı maddelerle

mücadele mefhumunu devlet adamlarının inhisarından kurtarıp halka mal etmesi ve bu

mücadeleyi dinî ve bilhassa sıhhî saiklere dayandırması teşhis, tahlil ve tedavide müterakkî

bir anlayışı benimsemesi onu diğer teşebbüslerden tefrik eden fikrî ve felsefî özelliklerden

yalnızca birkaçı olmuştur. Mezkûr cemiyet kuruluş amaçları konusunda ise nizam-nâmesinin

ilk maddesinde şu ifadelere yer vermiştir: “Müslümanların peygamberi (s.a) bir mel’ûn

(lanetlenmiş) canavar için “habîsliklerin (fesatlıkların, kötülüklerin) anası” buyurmuştur; o

da: içkidir. Bugün hele Frenkleri (Avrupalıları), huyca, sağlıkça, kemire kemire zehirliyor,

öldürüyor. Osmanlılar arasına yayıldıkça yayılıyor. Katresini (damlasını) haram bildikleri

hâlde Müslümanların bile birçoğu kendilerini bu azılı düşmandan koruyamıyorlar. Böyle bir

düşmanla çarpışmak üzere Ereğli hemşehrileri “Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları

Cem’iyeti” adıyla bir sancak açtılar, bunun altına toplanıyorlar…” (Karadeniz Ereğlisi

Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti Nizamnâmesi, 1326: 195).

İçkiyle birlikte tütün, afyon, kahve ve hatta çay gibi bağımlılık yaratan maddelerle top

yekûn bir mücadeleyi kendisine şiar olarak kabul eden “Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki

Düşmanları Cemiyeti” hedef kitle olarak çocukları seçmiş, bilhassa mektep çocuklarının bu

melun canavarın eline düşmemesi için gerekli tedbirleri almayı uygun görmüştür. Bu amaçla

neşredeceği gazete ve dağıtacağı risaleciklerle de halkı bilinçlendirmeyi içkiye karşı onlar da

bir nefret duygusu uyandırmayı amaçlamıştır (Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları

Cemiyeti Nizamnâmesi, 1326: 195).

“Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cem’iyeti”nin dikkati celb eden

vasıflarından biri de madde bağımlılarına karşı tatbîk etmeyi kararlaştırdığı fikirleri olmuştur.

Nizam-nâmenin muhtelif maddelerinde bu husustaki görüşlerini: “Cem’iyete giren, içki

kullanıyorsa katresini ağzına en azından bir yıl koymamaya tövbe eder… Herkes tövbesini

kendi kendine eder, lâkin, tutamazsa cem’iyetin idâre meclisi huzûruna gelir: “Beni kurtarın”

dercesine i’tirâfta bulunur, cem’iyette tövbesini tutamamış olmakla beraber za’afını

bildirmekten çekinmemek, kurtulmayı dilemek, merdliğinde bulunan o kardeşini yine

cem’iyete alır, mutlaka kurtarmayı boynuna en büyük, en mübârek bir borç, bir arkadaşlık

bilir. Şu kadarki tövbesini bir yılda iki kere tutamayan, yahut saklıca içtiği cem’iyetçe sâbit

olan, cem’iyetten sayılmaz, sayılmamakla beraber cem’iyet onu ıslâh etmeyi elbette yine

vazîfe bilecektir.” (Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti Nizam-nâmesi,

1326: 195). satırlarıyla anlatan cemiyet, madde bağımlılarının nefret ve kinle değil, şefkat ve

merhametle tedavi edileceği fikrinden yola çıkarak, onları ikna yoluyla bu illetten kurtarmayı

hedef ittihaz etmiştir. Bununla birlikte madde bağımlılığından vazgeçmesine rağmen sözünde

duramayan müptelâlara ceza-i nakdiye uygulama kararı almış, tövbesini defâatla bozup işrete

dalanları dahi bu bataklıktan kurtarmayı boyunlarına mübârek bir borç, bir arkadaşlık görevi

olarak kabul etmiştir. Böylece; söz konusu cemiyet ikna, tövbe, para cezası gibi tedbirleri,

madde bağımlılığıyla mücadele hususunda kullanan ilk teşebbüs olmuş, bu özelliğiyle

kendisinden sonra kurulan cemiyetlere de örnek teşkil etmiştir. 4 (“Türkiye İçki Aleyhtarı

Gençler Cemiyeti” gibi)

Cemiyetin dikkate değer bir başka noktasını da azâ seçiminde göz önünde

bulunduracağı kriterler oluşturmuştur. Yedi azâlı bir idare meclisi ile yönetilecek olan,

“Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti”, azâsından beşini mutlaka içki

kullanmış, hatta sarhoşluk âleminde epeyce yuvarlanmış, ikisini ise, eğer varsa, içki hiç

kullanmamış olanlardan teşkil etmiştir. (Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları

Cemiyeti Nizam-nâmesi, 1326: 196). Bu sayede insanların fizikî bünyesine olduğu kadar,

sosyal bünyesinde de derin yaralar açan bu illetin zararlarını canlı örnekler vasıtasıyla

insanlara daha etkili bir biçimde anlatacağını tasavvur etmiştir.

SONUÇ:

Sonuç olarak; ortaya koyduğumuz bu belgeler bize, madde bağımlılığıyla mücadele

tarihimizde müskiratı insanlar ve insanların teşkil ettiği cemiyetler için büyük bir afet, büyük

bir musîbet ve büyük bir felâket olarak addedip beşeriyetin maddî ve manevî faidesi için işret

ile mücadele eden ilk sivil hareketin “Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti”

olduğunu göstermektedir. Hilal-i Ahdar’dan on bir yıl evvel (1909) bir avuç gayretkeş

Karadenizli tarafından kurulan bu cemiyet, yalnızca ilk olmak hususunda değil zararlı

maddelere taalluk eden konularda uygulamaya koyduğu ilke ve yaklaşımlar zaviyesinden de

büyük bir öneme sahiptir. İşte bütün bu özellikler söz konusu cemiyetin tarihî önemini

artırmış, bu ulvî teşebbüsün tarihin tozlu sayfaları arasından çıkarılarak gelecek nesillere

aktarılmasını zorunlu kılmıştır.

KAYNAKÇA

AĞAOĞLU, Samet (1944), Kuvay-ı Milliye Ruhu, Ankara 1944.

ATABEK, Erdal (1982), Alkol ve İnsan, İstanbul.

AYVAZOĞLU, Beşir (2007), “Sû-i Misâl Emsâl Olmaz”, Zaman Gazetesi, 22 Kasım.

BEYLERBEYLİ İBRAHİM (1325), “İşret ve Müskiratın Vücûda Tesiri”, Sırat-ı Müstakîm,

Yıl: 3, Sayı: 67, s.231-232.

BİLGİSEL, Şevket (1974), İslamlık’ta İçki, İstanbul.

CEYHAN, Abdullah (1991), Sırat-ı Müstakîm ve Sebilü’r-reşâd Mecmuaları Fihristi,

Ankara.

ÇAYIR, Sefa (2007), “Hilâl-i Ahdar veya Yeşilay”, Tefekkür, Sayı:13.

ÇİLOĞLU, Fahrettin (1999), Kurtuluş Savaşı Sözlüğü, İstanbul 1999.

GENÇOSMAN, Kemal Zeki (1981), Devlet Kuran Meclis, İstanbul.

HACIFETTAHOĞLU, İsmail (2003), Ali Şükrü Bey, Ankara.

Hilâl-i Ahdar Cem’iyeti Nizâm-Nâmesi, Hilâl Matbaası, İstanbul 1336.

KARABEKİR, Ömer Cemal (1951), İçkinin Maddî, Manevî ve Sıhhî Mazarratları,

İstanbul 1951.

“Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti Nizamnâmesi”, Sırat-ı Müstakîm,

Yıl:4, Sayı:95, Haziran 1326.

SÜLKER, Kemal (1985), Osmanlı’dan Günümüze İçki ve Toplum, İstanbul.

YALÇIN, Soner (2007), “Hangi Osmanlı Padişahları İçki İçerdi?”, Hürriyet Gazetesi, 18

Kasım.

KARADENİZ EREĞLİSİ OSMANLI İÇKİ DÜŞMANLARI CEM’İYETİ

NİZÂMNÂMESİ

BİRİNCİ MADDE- Müslümanların peygamberi (s.a) bir mel’ûn [lanetlenmiş]

canavar için “habîsliklerin [fesatlıkların, kötülüklerin] anası” buyurmuştur; o da: içkidir. Bu

gün hele Frenkleri [Avrupalıları], huyca, sağlıkça, kemire kemire zehirliyor, öldürüyor.

Osmanlılar arasına yayıldıkça yayılıyor. Katresini [damlasını] haram bildikleri halde

Müslümanların bile bir çoğu kendilerini bu azılı düşmandan koruyamıyorlar. Böyle bir

düşmanla çarpışmak üzere Ereğli hemşehrileri “Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları

Cem’iyeti” adıyla bir sancak açtılar, bunun altına toplanıyorlar…

İKİNCİ MADDE- Cem’iyet, fikrini, emelini, mesleğini [çıkaracak aylık bir

gazeteden başkaca] bedava dağıtacağı risâleciklerle, vereceği konferanslarla, hele [terbiyenin

en temellisi, gönüllüsü ilk terbiyedir; ilk terbiyenin çekirdeği; özü çocuklardadır; Çocuklar, en

elverişli bir terbiye tarlasıdır; İmdi:] mekteplere her türlü vâsıtayı kullanarak sokulmakla,

hatta en ziyade sarhoşlar yanında, içki meclislerinde bulunmakla hafif, içimi pek latîf gelen

bira, o mel’ûn canavarın en kurnaz bir kılavuzu gibi öne düşerek, şu son senelerde, ağzı süt

kokan yavrularımızı bile kolayca aldatmakta olduğundan, içkiler içinde birayı en keskin, en

korkunç bir düşman gibi tanıyarak, bunun açmakta oldukları yolların, uçurumların ne iğrenç

olduğunu da anlatmakla bütün aleme içkiden nefret duygusunu saçmaya, elhâsıl [özetle],

içkiciler nefrete, kine değil şefkate, merhamete layık mazlûmlar olduklarından, onları

insanlığın bütün tatlılığıyla, fakat gözleri karşısına dâimâ birer içki netîcesi sergileri

kurarcasına içkinin zararlarını, iğrençliklerini, yaralarını göstermekle kurtarmaya, her fırsattan

istifâde ederek uğraşacaktır.

 [Şu kadar ki: insanları belki içkiden daha korkunç olarak kavramış olan tütünü de

unutmayacak, kuvvetini kullanabildiği yerde tütün düşmanı da kesilecek, afyon, esrar gibi

hatta kahve gibi, çay gibi zehirleri de diline dolamayarak, insanlar arasından çıkarıp atmak

yolunu hazırlayacaktır.]

ÜÇÜNCÜ MADDE- Cem’iyete giren: içki kullanıyorsa, katresini ağzına en azından

bir yıl koymamaya tövbe eder, yılda, cem’iyete en azdan kırk para verir, en azından bir kişiyi

cem’iyete girdirmeyi üzerine alır.

[Herkes tövbesini kendi kendine eder, lakin, tutamazsa cem’iyetin idâre meclisi

huzûruna gelir: beni kurtarın dercesine i’tirâfda bulunur, cem’iyette tövbesini tutamamış

olmakla beraber za’afını bildirmekten çekinmemek, kurtulmayı dilemek, merdliğinde bulunan

o kardeşini yine cem’iyete alır, mutlakâ kurtarmayı boynuna en büyük, en mübârek bir borç,

bir arkadaşlık bilir. Şu kadarki tövbesini bir yılda iki kere tutamayan yahut saklıca içtiği

cem’iyetçe sâbit olan, cem’iyetten sayılmaz (sayılmamakla beraber cem’iyet onu ıslâh etmeyi

elbette yine vazîfe bilecektir.]

DÖRDÜNCÜ MADDE- Cem’iyetin, temel a’zâsından, ömründe içki kullanmamış

olanlar yemin ettikleri: biner yıl yaşasalar, evlerde, şurada burada saklı kapaklı, yani husûsî

olarak, içki kullanılır olsa bile, hiç olmazsa [Ereğli kasabasına değil] bütün Ereğli sınırları

içinde bir tek meyhane kalmayana kadar içki düşmanlığını kendilerine iş edineceklerdir.

[Bu mutluluğu görmeye ömürleri yetmezse çocuklarına etmiş oldukları yemini yerine

getirmeleri terbiyesini verdikten başkaca da vasiyetler edecekler, vasiyetnâmeler

bırakacaklardır.

Yaşasın o oğullar, kızlar… yaşasın o Ereğliler, yaşasın o Ereğli sınırları içinde, dışında

yaşayan hemşehriler, Osmanlılar… Hatta bütün yeryüzündeki insanlar ki: “Karadeniz Ereğlisi

Osmanlı İçki Düşmanları Cem’iyeti”ne, yer yer meclisler kurarak, cem’iyetler açarak,

yardımcı olurlar. Cemiyette yeryüzündeki bütün bu gibi açılan, yahut açılmış olan

cemiyetlerle danışmaya, mektuplaşmaya girişerek, edilen tecrübelerden istifâdeyi en büyük

bir feyz, bir muvaffakiyet yolu bilir.]

BEŞİNCİ MADDE- Cem’iyet, eğer varsa, biri doktor olmak üzere, yedi a’zâlı bir

idare meclisi ile idâre olunur, azasından beşi mutlaka içki kullanmış, hatta sarhoşluk aleminde

epeyce yuvarlanmış, ikisi, eğer varsa, içki hiç kullanmamış olanlardan olur. İdâre meclisi en

azından, alel’âde iki haftada bir kere toplanır. Her altı ayda bir kere bir cem’iyet meclisi

kurulur. Buna cem’iyetin bütün a’zâsı da’vet edilir. İdâre meclis a’zâsı

ile bunlardan birini cem’iyet reîsi olarak bu meclis intihâb eder [seçer]. Cem’iyetin bir kâtib-i

sandûkkârı [veznedarı] bulunur. Bunları idâre meclisi kendi a’zâsından intihâb eyler.

ALTINCI MADDE- Cem’iyet, vazîfesini bitirmiş sayılınca umûm a’zânın üçte iki

reyi varsa, dağıtılabilir, dağılınca: malları, mülkleri, her şeyi “Karadeniz Ereğlisi Ma’ârif

Komisyonu” na hediye edilecektir.

YEDİNCİ MADDE- Cem’iyet, hükûmetçe, kanunca tanınmıştır.

TEMEL MECLİSİ

9 Muharrem 1328, 8 Kânûn-u Sânî 1325 [8 Aralık 1909]

DİPNOTLAR

1 Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde İkinci grup olarak adlandırılan muhalefetin önderlerinden olan Ali

Şükrü Bey, 1884’de Trabzon’da doğdu. 12 Ocak 1920’de açılan son Osmanlı Meclis-i Mebusan’ına Trabzon

mebusu olarak girdi. Meclis-i Mebusan’ın kapatılmasından sonra Büyük Millet Meclisi’ne, Lazistan Mebusu

olarak katıldı. Mecliste yetkilerin bir kişide toplanmasına ve Mustafa Kemal’in izlediği siyasete karşı çıktı. 27

Mart 1923’de Topal Osman Ağa tarafından Ankara’da vurularak öldürüldü. Bkz. Fahrettin Çiloğlu, Kurtuluş

Savaşı Sözlüğü, İstanbul 1999, s.13.

2 Ebu’l-Ulâ Zeyn el Abidin ve Eşref Edîp tarafından, 14 Ağustos 1908’de yayım hayatına başlamıştır. II.

Meşrutiyet döneminde Mehmet Akif Ersoy’un başyazarlığında çıkan mecmua kurtuluş savaşı süresince çok

büyük hizmetler görmüştür. Haftalık olarak neşredilen mecmûada dinî, millî, edebî ve siyasî konular işlenmiştir.

183. sayıdan itibaren “Sebilü’r-reşâd” adıyla yayın hayatına devam etmiştir. Bkz. Abdullah Ceyhan, Sırat-ı

Müstakîm ve Sebilü’r-reşâd Mecmuaları Fihristi, Ankara 1991, s.VIII.

3 Bir siyaset adamı olan Tunalı Hilmi Bey, 1871’de Eskicuma’da doğmuştur. 1896’da Osmanlı İhtilâl Fırkası’nı

kurmuş, İshak Sukuti ve Abdullah Cevdet’le birlikte “Osmanlı Gazetesi”ni yayımlamıştır. Mütareke döneminde

Bolu Mebusu olarak Osmanlı Meclis-i Mebusan’ına seçilmiş, Düzce Ayaklanmasının bastırılması ile Ereğli’yi

işgal etmeye çalışan Fransızlara karşı direniş örgütlenmesinde görev almıştır. 1923 ve 27 seçimlerinde

Zonguldak milletvekili olarak meclise giren Tunalı Hilmi Bey 1928’de İstanbul’da vefât etmiştir. Bkz. Samet

Ağaoğlu, Kuvay-ı Milliye Ruhu, Ankara 1944, s.219.

4 Bu konuda bkz. Hilâl-i Ahdar Cem’iyeti Nizâm-Nâmesi, Hilâl Matbaası, İstanbul 1336, s.1-8.