YÜKSEK MADEN MÜHENDİSİ VE SANAYİCİ SITKI DAVUT KOÇMAN

                                        YÜKSEK MADEN MÜHENDİSİ VE SANAYİCİ
                                                         SITKI DAVUT KOÇMAN
                                                                     (1912-2005)


                                        

Yüksek Maadin ve Sanayi Mühendis Mektebi ( Zonguldak Yüksek Maden Mühendisi Mektebi) Türkiye Cumhuriyeti'nin madencilik alanında maden mühendisi yetiştiren ilk yüksekokulu olma özelliğini taşır. (1)
Türkiye’deki “Türk Maden Teknik Elemanı” miktarının yetersizliği dikkate alınarak, madenciliğin ihtiyaç duyduğu mühendisleri yetiştirmek üzere Ticaret Vekâleti’nin kararı ile kurulan okul 20 Ekim 1924 Pazartesi günü yapılan açılış töreninin ardından öğretime başlamıştır.
Okul ilk mezunlarını 1927 - 1928 ders yılı sonunda vermiştir. Bundan sonra üç dönem daha me¬zun veren okul 1930 -1931 ders yılından sonra İktisat Vekâleti’nin aldığı ani bir karar ile kapatılmış, ilk üç sınıftaki öğrenciler İstanbul'daki Yüksek Mühendis Mektebi'ne devredilmiştir.
Laboratuarlarıyla, koleksiyonlarıyla, her türlü cihazlarıyla zamanın en modern Maden Yüksek Mühendisi Mektebi halinde çabuk gelişen bu okulun mezunları, tatilleri sırasında Türkiye’deki madenlerde ve mezuniyeti takiben 3 ay da Avrupa’daki madenlerde ciddi bir stajdan geçirildikleri için, mevcut yerli yabancı maden şirketlerince maddi ve manevi çok iyi şartlarda derhal angaje edilmişlerdir. Öğrenciler her tedris yılı sonunda bir ay ocaklarda işçi gibi çalışarak staj yaptıkları gibi, okulu bitirince de Avrupa’daki maden ocaklarına staja gönderilirdi. Bu stajlarını başarı ile tamamlamayanlara da diplomaları verilmezdi. (2)


                           

Okulun 1930-1931 yılı mezunlarından Enver Necdet EGERAN, Sadrazam Mithat Paşa’nın Torunu Zonguldak Maden Yüksek Mühendis Mektebi Müdürü Mehmet Refik FENMEN ve okuldaki eğitim hakkında şu bilgileri verir:
“Refik Bey’i, 1927’de Zonguldak Maden Yüksek Mühendis Mektebi’ne girdiğimde tanıdım. Hem okulun müdürüydü, hem de elektrik derslerini veriyordu. 1925’den 1927’ye kadar, hepsi kendi alanlarında isim yapmış olan matematik profesörü Kerim Bey, fizik profesörü Hayri Bey ve kimya profesörü Arif Bey sıra mesleki derslere gelene kadar ders vermişlerdi.
Mehmet Refik Bey, mesleki dersler için yabancı uzmanlar getirtti. O kadar titizdi ki, yabancı hocalarla bizzat mülakat yapar, ondan sonra sözleşme imzalardı. Dersleri tam olarak kendileri takip etsin diye tüm talebeye Fransızca kursları aldırdı. Mezun olduktan uzun yıllar sonra MTA’da çalışırken, İstanbul Yüksek Mühendis Mektebi’nden mezun bir meslektaşım ile bir konuda anlaşamadık. Kendi iddiasının doğru olduğunu ispat etmek için mektepte tuttuğu notları getirdi. Ben ona, mektepte okuduğumuz kitabı gösterdim, Arkadaşımın notlarında tercümeden kaynaklanan bir hata vardı. Aramızdaki fark buydu.”
1927-1928 döneminde 16 kişi ile ilk mezunlarını veren yüksek okul, 1928-1929 döneminde 12, 1929-1930 döneminde 17, 1930-1931 döneminde de 25 kişi olmak üzere 7 yılda, 4 sınıftan toplam 70 mezun vermiştir. ( 3 )
Bu makalemizin kahramanı ise Türkiye Cumhuriyetinin ilk Üniversitesi diyebileceğimiz bu güzide okulun son dönem mezunu ve okul birincisi 115 No’lu öğrenci Sıtkı Davut KOÇMAN’dır.
Sıtkı Davut KOÇMAN, 13 Kasım 1912'de İstanbul'un Beşiktaş ilçesinde doğdu. Babası Mustafa Kemal Atatürk'ün sınıf arkadaşı Jandarma General’i Kuruşcuoğlu Ali Kemal Bey; annesi de saray doktorlarından Albay İsmail Hakkı Bey'in kızı Behice Hanım'dır.
İlkokula Beşiktaş Şems-i Mekâtib'de ( Bu okul Selanik’te ki Şemsi Efendi Mektebinin İstanbul’a taşınmış şeklidir.) başlayan Sıtkı Davut KOÇMAN, babasının Milli Mücadelede Mustafa Kemal ile irtibat kurarak Amasya Jandarma Komutanlığına tayin olunması üzerine 22 Şubat 1919'da Amasya'ya geçmiş; ilk ve orta öğrenimini burada tamamlamıştır. 1923 yılında Kastamonu Lisesine yatılı öğrenci olarak başlayan Sıtkı Davut KOÇMAN, 1926-1927 öğretim yılında Zonguldak Maden Yüksek Mühendisliği Mektebi'ne girmiş ve bu okuldan 1930-1931 öğretim yılında birincilikle mezun olmuştur.
“Cumhuriyetin 10. Yılında Zonguldak Ve Maden Kömürü Havzası” adlı 1933 Yılı Basılı kitaptaki bilgiye göre Mühendis Sıtkı Vedat Bey o sırada Fethiye Krom Madeninde Mühendis olarak çalışmaktadır. (4)                                                                                                                                       
Sıtkı Davut KOÇMAN, 1932-1939 yılları arasında Türkiye'deki krom madenlerini bulan ve işleten ilk firması olan İngiliz Stanley Paterson firmasının Göcek İşletmeleri müdürlük ve mühendislik görevlerini yürütmüştür.
1935 –1936 yıllarında Çorlu İstihkâm Taburunda Yedek Subay olarak askerlik görevini yapan Sıtkı Davut KOÇMAN, 22 Mayıs 1937 tarihinde Tümgeneral Nazif KAYACIK’ın kızı Fatma Mefharet Hanım ile evlenmiştir. Okşan PERESE ve eski TÜSİAD başkanlarından Ali KOÇMAN’ın babasıdır.
Göcek işletmesinin kapanması üzerine İstanbul'a gelen Koçman, 1940'ta bir nakliyat ve bir ithalat-ihracat şirketi kurarak ticaret hayatına atılmıştır.
  1941 – 1945 yıllarında Bursa’da ihtiyat yedek subaylığı yapan KOÇMAN, dönüşünde taahhüt işlerine yönelmiştir. İlk olarak bakırın erimesi için gerekli olan çakmaktaşı bulunamadığından kapanmış bulunan Ergani Bakır İşletmeleri'ne çakmak taşı çıkarma ve nakletme işine girmiştir.
1943-1947 arasında Zonguldak Kömür İşletmelerine maden direği temini ve nakliyesi işini üstlenmiştir.
  1948'de Erzurum-Horasan demiryolu inşaatını taşeron olarak yapmıştır. Ayrıca bu yıla kadar çalışmayan krom madenlerinin, Hükümetin kararıyla işletmeye açılması üzerine Fethiye Karakaklık krom madeninin işletmesini almış; ama sahile indirilen cevherlerin, gemi bulunmadığı için, sağlıklı biçimde ihracı mümkün olmamıştır. Bunun üzerine Alman Krupp Firması ile 1949 yılından itibaren gerçekleştirilen mümessillik ve krom anlaşması sonucu Krupp, İran'dan almakta olduğu krom madenlerinin tamamını Türkiye'den almayı ve karşılığında KOÇMAN'a gemi yapmayı kabul etmiş; ancak o tarihlerde Hükümetçe yasaklanmış olan ticarette takas işlemine daha sonra Başbakan Adnan MENDERES Hükümeti tarafından verilen izin üzerine Türkiye nakliye gemilerine kavuşmuş ve böylece 1952'de Koçtuğ Denizcilik ve Ticaret A.Ş. kurulmuştur.
Sıtkı Davut KOÇMAN, 1952'den itibaren peş peşe Köyceğiz Kromları A.Ş. Bursa Toros Kromları A.Ş. Kıyra Kromları Limitet Şirketlerini kurmuştur.
  Sıtkı Davut KOÇMAN'ın Türk sanayinde ki asıl büyük atılımı otomotiv sektöründedir. O, 1957'de İngilizlerle ortak olarak İzmir'de BMC Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve tesislerini kurmuştur. Bu tesisler, Türkiye'de ilk kurulan entegre otomotiv üretim tesisidir. Burada ilk defa dizel oto-motor dökümhanesi kurulmuş ve ilk dizel motoru üretilmiştir. Ayrıca otomobil, kamyon, kamyonet, traktör imalatı gerçekleştirilmiştir. Bu alandaki başarısı nedeniyle 1973'te İngiliz Kraliçesi II. Elizabeth tarafından Liyakat Nişanı verilmiştir.
  1960 yılından itibaren tavukçuluk sektörüne öncülük eden Koçman, İsrail Yavne Kibutzu ile ortak Güneşli Tavuk Çiftliğini ve ülkemizde paketlenmiş, mamul ve yarı mamul tavuk etini tanıtarak yaygınlaştıran Bandırma Banvit A.Ş.’ni yine İsrail Habic firması ile ortak fenni tavuk yemi üreten İstanbul'da Topkapı Yem Sanayi A.Ş. Bandırma'da Banvit Vitaminli Yem Sanayi A.Ş.; Bursa'da Bursa Vitaminli Yem Sanayi A.Ş.Bolu'da Bolu Vitaminli Yem Sanayi A.Ş.'ni kurmuştur. Bugün bunlardan Bandırma ve Bursa tesisleri faaldir.
  Sıtkı Davut KOÇMAN, tavukçuluk yanında Türkiye'de yine ilk olarak kanatlı hayvanlar için ilaç üretimine de girmiş ve İsrail Habic firması sahibi Dr. Benthovim ile ortak Topkapı Kimya İlaç Sanayii A.Ş. (Topkim)'i kurmuştur. Daha sonra zirai ilaç alanında Topkapı Agrokim A.Ş. ile beşeri ilaç alanında da Med İlaç A.Ş.'ni, Sabancı grubu ile otomotiv yan sanayi mamulleri için Akkardan-Sa; Koç grubu ile de kamyon jantı üretimi yapan Tekersan A.Ş.'ni kurmuştur.
  Eğitim alanına büyük önem veren Sıtkı Davut KOÇMAN, 1932 yılından başlayarak ülkemizin pek çok il ve ilçesinde okul, hastahane, sağlık ocağı ve benzeri kurumları yaptırıp hizmete sunmuş; verdiği burslarla pek çok gencin Üniversite ve hatta yurtdışı öğrenimlerini tamamlamalarını sağlamıştır.
Bu arada Muğla Üniversitesini himayesine alan Sıtkı Davut KOÇMAN, 80.000 m²'yi aşan kapalı alanlı bir yapılaşmayı gerçekleştirmiştir.
Bakanlar Kurulu tarafından 2000 yılında “Devlet Üstün Hizmet Madalyası” ile ödüllendirilen Sıtkı Davut KOÇMAN’a Muğla Üniversitesi tarafından 2000 yılında “Fahri Doktor” unvanı verilmiştir.
Sıtkı Koçman, 15 Ekim 2005’te Zürih’te hayatını kaybetmiş, İstanbul’da Feriköy mezarlığına gömülmüştür. Sıtkı Davut KOÇMAN, çok iyi derecede Fransızca, iyi derecede Almanca ve İngilizce bilmekte idi. (5)
Gazeteci İsmail ATASEVER onun için şu satırlarla Muğla ilinin ona duyduğu şükranı belirtir. “Acaba diyorum! Hangi fani onun kadar kendini eğitime adamıştır? Hem de, Türkiye’de hiçbir kişinin göstermediği duyarlılıkla.
Eğer aynı ulvi insan, günümüz koşullarında 106 milyon TL tutarında bir meblağı, tereddütsüz Muğla Üniversitesinin daha bir gelişmesi adına vermişse.
Dolayısıyla bu katkı yüksek öğretim kurumunu emsallerinin çok önünde yer almasını sağlamışsa, sadece Muğla halkı değil, ülkemizin her ferdinin minnet ve şükran borcu vardır.
…Kadirşinas davranış sergileyen Koçman için elbette Muğla Üniversitesi kayıtsız kalamazdı. Kalmadılar da.
Uzunca süren mücadele sonrasında TBMM’nin yüksek öğretim kurumu isminin “Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi” olarak tescilini sağladılar. Böylelikle ahte vefa yerine getirilmiş oldu. Bu kadar da değil. Ona olan bağlılık ve minnettarlığın göstergesi olarak, her yıl 13-16 Kasım tarihleri arasında Sıtkı Davut KOÇMAN günleri düzenleniyor.” (6)
Evet, ne mutlu ki Muğla Üniversitesi 2012 yılında adını vefatından ancak 7 yıl sonrada olsa “Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi” yapıp bu Cumhuriyetin ilk kuşak Maden Mühendislerinin renkli ve atılımcı simasına vefasını göstermiştir. Allah rahmet eylesin…




KAYNAKÇA:
1-ZONGULDAK KÖMÜR HAVZASI’NDA MADENCİLİK EĞİTİMİ VE MADEN MEKTEBİ ZONGULDAK KENT TARİHİ ’05 BİENALİ BİLDİRİLER KİTABI MURAT EKREM ZAMAN SAYFA: 34
2-MADEN MÜHENDİSLİĞİ EĞİTİMİ TARİHİ NADİR AVŞAROĞLU MADEN MÜHENDİSİ SAYFA: 25-26
3- ZONGULDAK MADEN MÜHENDİS MEKTEB-İ ÂLİSİ (1924-1931)
ZONGULDAK KENT TARİHİ ’05 BİENALİ BİLDİRİLER KİTABI PROF. DR. EMRE DÖLEN SAYFA: 30
4-CUMHURİYETİN 10. YILINDA ZONGULDAK VE MADEN KÖMÜRÜ HAVZASI, TC. ZONGULDAK TİCARET VE SANAYİ ODASI, SANAYİİ NEFİSE MATBAASI, İSTANBUL (1933) SAYFA:139-143
5-
http://www.mu.edu.tr/genel-bilgiler/tr/sitki-kocman-kimdir-273
 6-SARI CEKETLİ MÜHENDİS http://www.hamle48.com/haber/yazar.asp?yazar=27&id=3458

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

KDZ.EREĞLİ İLE İLGİLİ KİŞİ, LAKAP,YER ADLARI VE DEYİMLER

ZONGULDAK DOĞUMLU TÜRK POPU’NUN İLK STARLARINDAN AY-FERİ

BİR İSYANIN ANATOMİSİ;DEVREKLİ SAHTE KADIN PEYGAMBER DUDU HATUN İSYANI İLE KIZLAR DERESİ EFSANESİNİN BAĞLANTISI